ریاضیات دبستان چرا و چگونه؟(37)
ج) اهداف آموزش ریاضی در حوزه مهارتها :
در حوزه مهارتها از دانش آموزان انتظار می رود که بعد از آشنایی با مباحث و دانش ریاضی بتوانند متناسب با آنها توانایی های جدیدی را در خود بوجود آورند که با بهره گیری از آنها در شرایط متعدد بتوانند خود را حل نمایند. از اهداف آموزش ریاضی در حوزه مهارتها می توان موارد زیر را مورد اشاره قرار داد :
- گسترش دامنه مهارتهای کلامی و ارتباطی .
- توانایی انجام محاسبات عددی ریاضی یا مهارت عملکردی در زندگی روزمره .
- توانایی اندازه گیری .
- توانایی استفاده از اصول و قواعد ریاضی در مواقع مورد نیاز .
- توانایی به کارگیری خاصیتهای اعمال ریاضی به موقع مسائل ریاضی با مسائل زندگی روزمره .
- توانایی طبقه بندی نمودن مباحث و اطلاعات ریاضی .
- ایجاد مهارت آفرینندگی در خود نظیر رسم اشکال هندسی ، جداول و نمودارها و ...
- توانایی تجزیه و تحلیل اعمال ریاضی .
- توانایی بیان و توضیح چگونگی اعمال ریاضی به عبارت استدلال ریاضی .
- توانایی پیش بینی و حدس زدن پاسخ نزدیک به مسائل ریاضی .
- توانایی استفاده از کسر ، نسبت ، تناسبها و ... در حل مسائل .
- توانایی انجام دادن محاسبات ذهنی و حدس و تخمین زدن کمیتها در حدود نیازهای زندگی روزمره .
- تقویت توانایی قدرت ابداع و ابتکار .
- توانایی شمارش اعداد : نیاز به شمارش اعداد امروزه از نیازهای اولیه در فرد محسوب می گردد . هدف از این مهارت کسب توانایی در شمردن در چیزی بوسیله شاگردان می باشد . شمارش از ناحیه شاگردان ابتدا به صورت خطی انجام می گیرد . بدین ترتیب اشیایی را که می خواهند بشمارند بایک خط به هم وصل می کنند و یا در امتداد هم قرار می دهند سپس می شمارند . وقتی تعداد اشیا زیاد می شود شمارش با دسته بندی صورت می گیرد . استفاده از خاصیت تناظر یک به یک نیز یکی از راههای شمارش توسط فراگیران می باشد .
- توانایی اندازه گیری : این مهارت در زندگی انسانها نقش اساسی دارد . اندازه گیری طول ، سطح ، حجم ، زمان ، جرم ، زاویه و ... مواردی هستند که کاربرد آنها به طور روزانه برای فراگیران محسوس است لذا باید کوشش گردد که این مهارت در فراگیران ایجاد شود .
- توانایی حل مسئله : مسئله عبارت است از موقعیت جدید و تازه‌ای که شخص در برخورد با آن راه حل از پیش تعیین شده‌ای ندارد . (رحیم آبادی) یکی از مهارتهایی که در پرتو درس ریاضی شاگردان باید به آنها دسترسی نمایند مهارت حل مسئله است . البته حل مسئله بطور انحصاری در حوزه ریاضی نیست بلکه بخش جدایی ناپذیر از زندگی روزمره و تمام موضوعات درسی محسوب می گردد . در ریاضی فرآیند حل مسئله چهار مرحله دارد که عبارتند از :
1. فهمیدن مسئله 2. طراحی مسئله
3. حل مسئله 4. کنترل درست بودن عملیات .
- توانایی در مهارتهای دستی و حرکتی : از جمله اهداف مورد نظر در بعد مهارتها در کتب ریاضی این است که شاگردان در ترسیم ، ساختن و ... اشکال متعدد بخصوص اشکال هندسی مهارت کسب نمایند که لازمه آن ایجاد آمادگی لازم در اندامهای حرکتی است.
- توانایی در مهارت اداره کنندگی : حیطه این مهارت به نحوه و کیفیت ارتباط موضوع ها و بحث های ریاضی با یکدیگر بر می گردد . فرضاً جمع چگونه با ضرب رابطه دارد ، یا تفریق چگونه با تقسیم رابطه دارد .
- توانایی در سازماندهی : شاگردان باید قادر باشند آنچه را که آموخته اند سازمان دهند .
- بروز خلاقیت : شاگردان خلاق باشند و راهنما و علائم مورد نیاز را ابداع نمایند .
- مهارت استفاده از ریاضی در سایر دروس : بتوانند بین ریاضی و سایر دروس ارتباط برقرار کنند و از ریاضی در سایر دروس بهره بگیرند .
مروری بر روشهای تدریس ریاضی در دوره ابتدایی :
به مجموعه قواعد و دستورهایی که برای رسیدن به هدفی بکار می رود روش گفته می شود اگر این مجموعه قواعد و دستورها جهت رسیدن به اهداف آموزشی که در تدریس هر کلاس مد نظر می باشند ، باشند و متناسب با محتوای مطالب آموزشی باشند به عنوان روشهای تدریس مطرح می شوند . برای تدریس ریاضی در دوره ابتدایی روشهای تدریس متعددی وجود دارد که بطور خلاصه به برخی از آنها اشاره می گردد .
از ویژگی های روش تدریس زبانی این است که در این روش معلم متکلم وحده می باشد . شاگردان فعال نیستند بلکه شنونده خوبی هستند ، تکیه بر قدرت حافظه شاگرد است . مطالب کتاب از اهمیت بیشتری برخوردار است . تکرا ر تمرین با ارزش تلقی می شود . کلیه فعالیتها بر عهده معلم می باشد مسئله را معلم مطرح می کند ، بررسی می کنند و نتیجه گیری نیز می نماید .
این روش خود به دو نوع :
1. روش تدریس زبانی ماشینی
2. روش تدریس زبانی استدلالی تقسیم می گردد .
روش تدریس زبانی ماشینی روشی است که در آن عقیده این است که در مراحل اولیه تدریس نباید درباره تفهیم مطالب احساس اصرار کرد ، همین اندازه که کودک اعداد را بشناسد و بتواند اعمال اصلی حساب را صحیح و سریع انجام دهد کافی است . در این روش نظر این است که ذهن شاگردان همانند ماشین حساب اعمال را انجام دهد و گفتن چگونگی انجام اعمال ریاضی و فرمولها کافی است . هواداران این گروه برای خود دللایلی ارائه می دهند که از جمله آنها عبارتند از اینکه :
اولاً به لحاظ اینکه درک عمیق مفاهیم و مطالب و روابط ریاضی از عهده کودکان خارج است . لذا نیازی نیست که مطالب را عمیق یاد بگیرند . ثانیاً به لحاظ اینکه اکثر کودکان ریاضی را در زندگی روزمره برای رفع حوائج خود بکار می گیرند . همین کافی است که در حد رفع نیاز آنها آموزش داده شود . ثالثاً به لحاظ اینکه تکرار مسائل و اعمال ریاضی ولو به عادت و ماشین وار باشد کودکان را به تدریج به درک و فهم حقایق علاقمند می گرداند . جای نگرانی از دریافت مفاهیم ریاضی وجود ندارد .