دستگاه عصبی خودکار و دستگاه اعصاب مرکزی هر دو مورد بررسی قرار گرفته است . مقیاسهای روانی دستگاه خودکار ، چون هدایت پوستی و ضربان قلب نتایج متضادی را نشان داده اند ، هر چند بطور تجربی می توان نتیجه گرفت که کودکان بیش فعال ، در واکنشهای دستگاه عصبی خودکار از کودکان گروه مقایسه پاسخ دهندگی کمتری داشته اند .
مشکلات مربوط به هنگام تولد در چندین مطالعه مورد بررسی قرار گرفته است . راس و ویلهام ، بررسیهایی را که بر روی جمعیتهای وسیع به عمل آمده است ، مرور کرد و نتیجه گرفته اند کخ میان کودکان گروه کنترل و کودکان بیش فعال در عوامل مربوط به هنگام تولد تفاوتهایی گزارش شده است . در عین حال ، قضاوتها برای پیش بینی مسائل رفتاری کم و محدودند .
جستجو برای کشف علل بیش فعالی ، ما را عوامل بسیاری رهنمون می سازد . در این جا به برخی از یافته هایی که بیشتر از بقیه اهمیت دارند اشاره می کنیم .
اول اینکه برخی اختلالات عصبی موجب نارساییهای رفتاری و یادگیری می شود ؛ دوم ، تحرک بیش از حد در توجه ، و در نتیجه در یادگیری اثر می گذارد ؛ و سوم آنکه بی اختیاری در یادگیری تداخل می کند . همچنین عقلانی است که گمان بریم کودک احتمالاً در شبکه ای از تارهای به هم تنیده مشکلات یادگیری ، الگوهای رفتاری که اثرهای متقابلی بر یکدیگر می گذارند ، اسیر شود و این مسأله پیامدهای منفی چون واکنش دیگران و خود شناسی ناقص به بار می آورد .
جدول 2-1 : معیار DSM-III برای اختلال نارسایی توجه و تحرک بیش از حد
|
الف |
بی توجهی : دست کم سه مورد از موارد زیر : |
|
1. اغلب قادر نیست کاری را که شروع کرده است تمام کند . 2. اغلب به نظر می آید گوش نمی کند . 3. به سادگی حواسش پرت می شود . 4. نمی تواند روی کارهای مدرسه یا کارهای دیگری که نیاز به توجه دارد تمرکز کند . 5. هنگام بازی نمی تواند خود را ملزم به رعایت مقررات بازی کند . | |
|
ب |
بی اختیاری : دست کم سه مورد از موارد زیر |
|
1. اغلب قبل از تفکر اقدام به عمل می کند . 2. دائم از فعالیتی به فعالیت دیگر می پرد . 3. در سازمان دادن به کار با مشکل روبه روست ( این مسأله ربطی به ناتوانی شناختی ندارد ). 4. به نظارت فراوان نیازمند است . 5. غالباً در کلاس دیگران را با صدای بلند صدا می زند . 6. در بازیهای گروهی نمی تواند منتظر نوبت باشد . | |
|
ج |
تحرک بیش از حد : دست کم دو مورد از موارد زیر |
|
1. دائم به این طرف و آنطرف می دود و از چیزها بالا می رود . 2. نمی تواند آرام بنشیند و مدام می جنبد . 3. نمی تواند در یک حالت ثابت بنشیند . 4. در خلال خواب دائم در تقلا و تکان خوردن است . 5. همیشه در حال جنبیدن است ، گویی موتوری او را به حرکت در می آرود . | |
|
د |
پیدایش پیش از 7 سالگی . |
|
ه |
دوره آن دست کم شش ماه است . |
|
و |
دلیل آن شیزوفرنی ، اختلال عاطفی ، یا عقب ماندگی شدید یا عمیق است . |
- تحرک بیش از حد چیست ؟
در سالهای اخیر آگاهی ما در مورد تحرک بیش از حد به میزان چشم گیری افزایش یافته و نیز توجه ها از میزان فعالیت ، به نارسایی توجه ، و سپس به مسائل گسترده تر رشد اجتماعی تغییر جهت داده است . در این سالها گرایش قوی وجود داشته است تا تحرک بیش از حد ، تنها حکم داشتن فعالیت بیش از حد و اندازه را پیدا نکند بلکه به آن به دیده ی یک سندوم ، نگریسته شود که غالب اوقات با نامهای سندوم جنب و جوش بیش از حد ، اختلال تحرک بیش از حد و اختیار ، و پر جنب و جوش ، از آن یاد می شود .
پیشینه ی مفهوم جزئی در کار مغز ، به ارتباط میان آسیب دیدگی مغزی شناخته شده ، و پیامدهای آشکار یا فرضی آن باز می گردد . این ارتباط را پژوهشگرانی که دیدگاههای متفاوتی داشتند بنا نهادند.
برای مثال « بروکا » دو مرد را که توانایی سخنگویی خود را در اواسط زندگی از دست داده بودند ، مورد مطالعه قرار داد . پس از مرگ این دو ، توانست با استفاده از « اتوپسی » نشان بدهد که هر دوی آنها در ناحیه بخصوصی در جلوی نیمکره ی چپ مغز دچار آتروفی بوده اند . هنگام مطالعه سربازان جنگ جسمانی اول که صدمه مغزی دیده بودند گلداشتایی این فرضیه را ارائه داد که آنان از معلولیت های ادراکی و نیز یکدندگی رفتاری ، فقدان ابتکار و آغازگری و ناهماهنگی رنج می برند .
روی کودکانی که پس از جنگ جهانی اول به اپیدی انسفالیست ( التهاب مخ ) دچار شده بودند، نیز تحقیقات بسیاری صورت گرفت . توصیفی که از این کودکان بعمل می آمد آنان را مبتلا به بی ثباتی عاطفی ، تند مزاجی ، کلدشتی و لجاجت ، ناتوانی حافظه ، بی توجهی ، تحرک بیش از حد ، افسردگی ، ناتوانی حرکتی و ضد اجتماعی معرفی می کرد .
تمامی این تلاشها با آسیب دیدگی های مغزی شناخته شده شروع شد و به بررسی پیامدهای آشکار آن پرداخت . اما بزودی نگرش دومی عرضه و در همه جا منتشر شد . این نگرش جستجو برای علت ، هنگام نبود پیشینه ای مشخص بود . بدین معنی که پژوهشگران اختلالاتی رفتاری را یافتند که پیش از آن تصور می رفت از آسیب دیدگی مغزی ناشی شده است .
بدون اینکه هیچ گونه نشانه مستقلی دال بر آسیب دیدگی مغزی واقعی وجود داشته باشد . برای نمونه کان و کرمن هنگام توصیف مشکلات رفتاری مدرسه و تحرک بیش از حد ، حواس پرتی، بی اختیاری ، توجه ناکافی ، آنها را به آسیب دیدگی در پایه ی مغز مربوط دانستند .
در مرکزی به نام خانه اِما پندلتون برادلی ( کودکی که به عوارضی پس از بهبود انسفالیت همدگیر مبتلا بود ) که به یاد خود این کودک در پراویدنس رُد آیلند آمریکا تأسیس شده است ، لدفرودنمدف ، از اختلال بیش از حد و بی اختیار ، تعریض ارائه کردند که ناتواناییهای یادگیری را نیز در بر می گرفت ، و آن را با نقص کار مغز مربوط دانستند .
در همین حال اشتراوس و ورنه مطالعاتی را روی نارسایی ذهنی شروع کردند ، تا ببینند آیا جلوه های آسیب دیدگی مغزی بزرگسالان ، آنگونه که گلداشتایی ترسیم کرده است ، در کودکان نیز قابل مشاهده است .اینکار به تحقیقات دامنه داری منجر شد که در درجة نخست توجه آن به جبران نواقص آموزش کودکانی معطوف شد که کم و بیش جزو کودکان عادی به حساب می آمدند ، اما دچار نارساییهای یادگیری ، حرکتی ، ادراکی ، زبانی و رفتاری بودند چنین استدلال شد که اینگونه کودکان از آسیب دیدگی مغزی رنج می برند .
در عین حاال بزودی روشن شد ، در اکثر کودکانی که دچار اینگونه مشکلات هستند اثری از آسیب دیدگی مغزی دیده نمی شود ، از این رو اصطلاح آسیب دیدگی جزئی مغز پا به عرصه وجود گذاشت و مفهوم آن بود که درجه آسیب دیدگی مغز به حدی جزیی است که نمی توان آن را با روشهای بالینی معمول شناسایی کرد . این اصطلاح بعدها به نقص جزیی در کار مغز تغییر پیدا کرد ؛ بدین معنی که گر چه امکان دارد آسیب دیدگی وجود نداشته باشد ، اما پندار بر این است که در کار دستگاه مرکزی اعصاب نقص جزیی وجود دارد .
رهبر یک گروه ویژه که در سال 1966 از جانب انجمن ملی کودکان و بزرگسالان زمین گیر ، و مؤسسه های ملی بیماریهای عصبی و شنوایی حمایت مالی می شد کوشید تا با ارائه ده ویژگی که بیشتر از همه درباره ی آنها سخن رفته و در جدول 1-1 نشان داده شده است توضیح بیشتری درباره نقص جزیی کار مغز ارائه دهد .
جدول 1-1 : ده ویژگی که غالباً بیشتر از بقیه با اصطلاح نقص جزیی درکار مغز پیوند خورده است.
|
1 |
تحرک بیش از حد |
|
2 |
ناتواناییهای ادراکی – حرکتی |
|
3 |
عدم توازن عاطفی |
|
4 |
نارساییهای همکاری و تشریک مساعی |
|
5 |
اختلال در توجه |
|
6 |
بی اختیاری و بر انگیختی ناگهانی |
|
7 |
اختلال در حافظه و تفکر |
|
8 |
ناتوانایی یادگیری بخصوص |
|
9 |
اختلال در تکلّم و زبان |
|
10 |
نشانه های عصبی نامعلوم و عدم هماهنگی در نوارهای مغزی |
امروزه تنها معدودی از اختلالهای رفتاری هستند که به اندازه ی تحرک بیش از حد بحث انگیزند و علاقه دست اندرکاران را برانگیخته اند اولین بار به سال 1845 پزشکی آلمانی به نام هنرنج هوفمان تحرک بیش از حد را توصیف کرد ؛ اما تا اواخر دهه ی 1950 بررسی همه جانبه روی آن صورت نگرفت . در این سال نگرانی ها درباره ی کودکانی که مشکلات یادگیری و رفتاری داشتند رو به فزونی گذارد .
با شروع درمان تحرک بیش از حد از طریق دارو در اواخر دهه 1960 ، علاقه و بحث بیشتری در این مورد بوجود آمد .برآوردها درباره ی میزان رواج و تحرک بیش از حد غالباً بین 5 تا 10 درصد کودکان سن مدرسه را در بر می گیرد .
در عین حال اطلاعات مربوط به میزان رواج تحرک بیش از حد ، تا حد زیادی متغییر است و حتی تا 20 رصد نیز می رسد . این تغییر پذیری را می توان تا حدی زیادی نتیجه ی استفاده از ابزارهای گوناگون در درجه بندی تحرک بیش از حد دانست . زیرا هر یک از ابزارها برای وجود تحرک بیش از حد درجات متفاوتی قائل است و افزون بر آن ارزیابیها نیز با یکدیگر متفاوتند .
با وجد این الگوهای کاملاً پایداری در این مورد بدست آمده است . شاید آنچه که بیشتر از همه به چشم می آید این است که اغلب پسرها بیشتر از دخترها به این اختلال مبتلا می شوند و نسبتی که در این مورد وجود دارد که تحرک بیش از حد را با طبقه ی اجتماعی پایین پیوند می دهد .
شهرستان تربت حیدریه
بیش فعالی ، عوامل و درمان آن
جناب آقای سید حمید اسحاق نیا
محمد کاظم عطائی نیا
محمد مهدی میرزائی
محمد رضا نژاد حسین
مجید لطفی
محسن طهرانی
بقیه مطلب را در ادامه ببینید.
